Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι ένας στους έξι ανθρώπους άνω των 60 ετών έχει βιώσει κάποια μορφή κακοποίησης σε κοινοτικά περιβάλλοντα μέσα σε ένα χρόνο. Ένα ερευνητικό πρόγραμμα σε πέντε κράτη μέλη το 2010 καθόρισε την επικράτηση της βίας κατά των γυναικών άνω των 60 ετών στο 28%. Η κακοποίηση και η παραμέληση μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές και να επηρεάσουν όλα τα προφίλ των ηλικιωμένων: άτομα με προβλήματα υγείας και άτομα με καλή υγεία, άτομα που ζουν στο σπίτι και άτομα που ζουν σε ιδρύματα, άτομα που ζουν μόνα τους καθώς και άτομα που ζουν με την οικογένεια. Η βία, η κακοποίηση και η παραμέληση μπορούν να λάβουν τη μορφή σωματικής, συναισθηματικής, ψυχολογικής, σεξουαλικής ή οικονομικής κακοποίησης.
Ο Οδηγός για τα δικαιώματα των θυμάτων αφορά όλα τα θύματα εγκληματικών πράξεων, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Ωστόσο, περιέχει σημαντικές διασφαλίσεις που μπορούν να βοηθήσουν τα ηλικιωμένα άτομα που γίνονται θύματα, όπως η πρόσβαση σε νομική ή κοινωνική υποστήριξη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε πρόσφατα την αναθεώρηση της ισχύουσας οδηγίας από το 2012, για τη βελτίωση των δικαιωμάτων των θυμάτων στην ενημέρωση.
Πριν από περίπου 25 χρόνια, η κακοποίηση των ηλικιωμένων άρχισε να εγγράφεται στην παγκόσμια ατζέντα. Από τότε, η παγκόσμια προτεραιότητα για την πρόληψη της κακοποίησης των ηλικιωμένων έχει μόλις αυξηθεί. Στην Ελλάδα τα δεδομένα για την κακοποίηση των ηλικιωμένων είναι ελάχιστα. Στην πραγματικότητα δεν πραγματοποιείται συστηματική και αποτελεσματική καταγραφή των περιπτώσεων κακοποίησης ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ συχνά αυτές οι περιπτώσεις είτε δεν αναγνωρίζονται, είτε αναγνωρίζονται, αλλά για διαφορετικούς λόγους δεν κοινοποιούνται στις αρχές για διάφορους λόγους, αλλά πρωτίστως επειδή στην εποχή μας έχουμε κανονικοποιήσει την βία και την κακοποίηση.
Η πρόληψη της κακοποίησης πρέπει να αποτελεί σκοπό και στόχο της πολιτικής των αρμόδιων φορέων. Για να γίνει πράξη απαιτούνται νομοθετικές παρεμβάσεις, αλλά και καλύτερη οργάνωση των υπηρεσιών υγείας ώστε να εντοπίζονται και να καταγράφονται εγκαίρως περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων. Η οργάνωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και της κατ’ οίκον νοσηλευτικής φροντίδας θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Ωστόσο, η κακοποίηση των ηλικιωμένων παραμένει χαμηλή παγκόσμια προτεραιότητα.
Μια μελέτη του 2022 (The Lancet Healthy Longevity, 2022) εντόπισε βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τη χαμηλή παγκόσμια προτεραιότητα της κακοποίησης των ηλικιωμένων. Οι προσδιορισμένοι παράγοντες που συνδέονται με τη φύση του ζητήματος είναι η εγγενής πολυπλοκότητα του ζητήματος, η ανεπαρκής συνειδητοποίηση και οι αμφιβολίες σχετικά με τις εκτιμήσεις επιπολασμού και η δυσκολία του ζητήματος. Οι παράγοντες που σχετίζονται με το πεδίο χάραξης πολιτικής, αφορούν κυρίως την περιορισμένη ικανότητα των υποστηρικτών να αξιοποιούν τα παράθυρα και τις διαδικασίες πολιτικής. Οι παράγοντες που σχετίζονται με τις δυνατότητες των υποστηρικτών περιλαμβάνουν διαφωνίες σχετικά με τη φύση του προβλήματος και τις λύσεις του, καθώς είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα. Χρειάζονται σε κάθε χώρα επιπλέον μελέτες που να εξηγούν τη χαμηλή προτεραιότητα του θέματος και τις ευκαιρίες για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.
